Museum Oud Amelisweerd

Museum Oud Amelisweerd

Stichting Museum Oud Amelisweerd (hierna: MOA) is een historische buitenplaats uit 1770, die in 2014 zijn deuren opende als museum. MOA profileert zich als een huis van kunst in de natuur dat de relatie tussen de mens en de natuur onderzoekt in verleden, heden en toekomst. Hierbij staan de buitenplaats, het (Chinese) behang en de Armando Collectie centraal. MOA wil een plek zijn waar zijn collecties tot maximale expressie komen. Een belangrijke doelstelling van het museum is om in de top twintig van cultuurmerken van de provincie Utrecht te komen.

Subsidieadvies

De Raad voor Cultuur adviseert Stichting Museum Oud Amelisweerd geen subsidie toe te kennen.

De raad vindt de samenhang tussen het landhuis, het Chinese behang en de Armando Collectie gezocht en onvoldoende uitgewerkt. Naar de mening van de raad vormt het landhuis in combinatie met het landgoed en het behang een waardevol ensemble. De raad is echter niet overtuigd van de museale samenhang met de Armando Collectie die het museum beoogt. Wel is hij van mening dat MOA een grote betekenis heeft voor de regio Utrecht en een toegevoegde waarde levert aan de lokale culturele infrastructuur.

De raad meent dat MOA zijn plannen kwalitatief en kwantitatief onvoldoende heeft onderbouwd. Hierdoor heeft de raad te weinig aanknopingspunten om vertrouwen te hebben in de presentatiekoers voor de komende periode. De raad constateert dat MOA op educatief vlak sterk lokaal gericht is. Dat geldt ook voor het publieksbereik: het museum ligt in een populair wandelgebied, waar veel dagjesmensen komen die MOA bezoeken als onderdeel van een ontspannen uitje. Zowel bij educatie als bij publieksbereik ontbreekt de nodige uitwerking.

Hoewel MOA goed aan de weg timmert, is de raad van mening dat er wat betreft ondernemerschap nog een grote slag te slaan is. De liquiditeit, de solvabiliteit en het weerstandsvermogen van MOA zijn laag. Dit heeft een hoog financieel risico tot gevolg. Bovendien is het museum pas twee jaar geopend. De raad heeft onvoldoende zicht op hoe het museum zich verder gaat ontwikkelen.

Beoordeling

Kwaliteit

MOA wil een plek zijn voor rust, reflectie, betekenisgeving en inspiratie in een gehaaste wereld. De locatie van het museum is daarvoor uitermate geschikt: in de ‘tuin van Utrecht’ op het kruispunt van de Romeinse limes en de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

MOA maakt onderscheid tussen drie collectieonderdelen: de buitenplaats, het Chinees en ander historisch behang en de Armando Collectie. De raad erkent de hoge ensemblewaarde van het monumentale landhuis en het landgoed. Het Chinese behang is daarbij de troef van het museum vanwege de cultuurhistorische waarde. Het museum is daarnaast belast met het beheer, het behoud, de exploitatie en de expositie van de Armando Collectie. MOA wil de collectie moderne kunst van Armando in dialoog brengen met het historische erfgoed en de natuurlijke omgeving. Het museum verbindt de collectieonderdelen met elkaar in een overkoepelend thema: de relatie tussen de mens en de natuur. De verbinding die MOA tussen de drie collectieonderdelen legt, vindt de raad gezocht en onvoldoende uitgewerkt. Hoewel de onderdelen op zichzelf aantrekkelijk zijn, vormen deze geen samenhangend geheel. Hierdoor ontbreekt naar de mening van de raad de museale samenhang die de instelling beoogt.

In zijn tentoonstellings- en activiteitenprogramma verbindt MOA de waarden van het landgoed met thema’s van deze tijd. Het stelt daarbij universele vragen aan de orde. De tentoonstellingen van MOA bestaan in het voorjaar en in de zomer uit kunst en/of fotografie. In het najaar en in de winter programmeert het museum verschillende activiteiten rondom de historische buitenplaats, het behang en de bewonersgeschiedenis. De raad vindt de voorgenomen plannen van MOA onvoldoende concreet en onderbouwd. Hoewel het museum het programma in algemene zin beschrijft, geeft het niet duidelijk genoeg aan op welke wijze het dit zal realiseren. Ook de randprogrammering, waaronder lezingen, debatten en workshops, krijgt geen inhoudelijke toelichting.

De raad is van mening dat MOA vooral waardevol is voor zijn nabije omgeving en een toegevoegde waarde levert aan de culturele infrastructuur in de regio. Dit blijkt onder andere uit de vele samenwerkingspartners uit de stad en de provincie Utrecht, zoals de Botanische Tuin Utrecht, Het Utrechts Landschap, HKU / Utrechts Conservatorium en Stichting Samenwerkende Kastelen Provincie Utrecht.

Educatie en participatie

Het educatieaanbod van MOA is vooral op de regio Utrecht georiënteerd. Het museum ambieert om aan het einde van de periode 2017 – 2020 ruim zeventig schoolklassen per jaar te ontvangen, waarvan de helft uit de stad Utrecht en de helft uit de rest van de provincie.

MOA vat zijn educatieve activiteiten samen onder de aanduiding ‘MOA-school’. Twee educatiemedewerkers ontwikkelen een programma rondom de kernwaarden leren, kijken en doen. Het museum heeft een participatieve aanpak die goed aansluit bij het huidige onderwijs. Het leent zich ook uitstekend voor educatie die is gerelateerd aan de natuur. De raad oordeelt dan ook positief over een samenwerking met het Waterliniemuseum Fort Vechten, Staatsbosbeheer en Landschap Erfgoed Utrecht. Het museum heeft dit echter nog onvoldoende uitgewerkt.

Maatschappelijke waarde

Publieksbereik

MOA ontving in 2014 32.000 bezoekers. In 2015 daalde dat aantal naar ruim 22.000; volgens MOA een bekend verschijnsel voor een tweede jaar na de opening. Dat onderschrijft de raad. De kerndoelgroep van het museum zijn actieve vijftigplussers uit heel Nederland, met interesse voor moderne kunst, erfgoed en natuur. Daarmee sluit MOA aan bij een groeiende vrijetijdsmarkt.

Net als voor educatie geldt voor het publieksbereik dat MOA met name waardevol is op regionaal niveau. Het ligt op een strategische plek in een populair wandelgebied, waar veel dagjesmensen komen die MOA bezoeken vanwege de situering van het ensemble.

MOA heeft de ambitie om een breder publiek te bereiken, maar licht in het plan slechts minimaal toe hoe het deze doelstelling wil behalen. Gezien de hoogstaande kwaliteit van het Chinese behang vindt de raad het een logische stap dat MOA zich in het bijzonder richt op buitenlandse, met name Chinese bezoekers. Daarmee verruimt MOA zijn reikwijdte. Daarnaast vindt de raad het verstandig dat het museum de fysieke toegankelijkheid verbetert, zeker gezien de leeftijd van de omvangrijkste doelgroep van het museum: 77 procent van de bezoekers is 56 jaar of ouder, en 32 procent is ouder dan 65.

Ondernemerschap

MOA is een jonge organisatie en heeft in de beginfase nog geen sluitende begroting kunnen overleggen. De financiële positie is vooralsnog onzeker. MOA had in 2013, 2014 en 2015 een negatief exploitatieresultaat. Het museum heeft een lage liquiditeit en solvabiliteit, en een laag weerstandsvermogen.

MOA heeft een vaste staf van 3 fte, die wordt ondersteund door vijftig vrijwilligers en vier freelancers. Vrijwilligers en rondleiders worden inhoudelijk opgeleid en getraind. In de aanvraag wordt geen toelichting gegeven op het werkgeverschap en op het vrijwilligersbeleid. Ook ontbreekt een toelichting op de wijze waarop de instelling de Governance Code Cultuur hanteert.